Namayishta Uyghurlargha qattiq qolluq qilghan saqchining östürülüshi türkiye parlaméntida naraziliqqa uchridi

2023.11.01

rfa

Türkiye “Xelq démokratik partiyesi” din bolghan parlamént ezasi ömer faruq gergerli’oghlu (Ömer Faruk Gergerlioğlu) ependi parlaméntta sözlimekte. 2023-Yili öktebir, enqere.

2022-Yili 24-noyabir ürümchide yüz bergen ot apiti sewebidin kélip chiqqan tragédiye munasiwiti bilen naraziliq bildürüsh üchün 30-noyabir küni istanbuldiki xitay konsulxanisi aldigha jem bolghan Uyghurlarni türk saqchiliri qattiq qolluq qilip tarqap kétishke zorlighan we tutqun qilip chégradin chiqiriwétish bilen tehdit salghan idi. Ashu saqchilarning biri bolghan murat chayqara eslide istanbul sariyer rayonluq saqchi idarisining mudiri bolup, yéqinda istanbul saqchi idarisining mu’awin mudiri bolup östürülgen. Bu xewer tarqalghandin kéyin “Xelq démokratik partiyesi” din bolghan parlamént ezasi ömer faruq gergerli’oghlu (Ömer Faruk Gergerlioğlu) 27-öktebir küni parlaméntta söz qilip, türkiye hökümiti bilen hökümetni qollap kéliwatqan “Milletchi heriket partiyesi” ni qattiq tenqid qildi.

24-Noyabir ürümchide yüz bergen ot apiti sewebidin istanbuldiki xitay konsulxanisi aldida namayish élip bériwatqan Uyghurlarni türk saqchiliri tutup méngiwatqan körünüsh. 2022-Yili 30-noyabir, türkiye.

U türkiye parlaméntidiki omumiy yighinda qilghan sözide mundaq dégen: “Bu sürettiki menzire xitayning istanbuldiki konsulxanisining aldi. Konsulxanining aldida namayish qiliwatqanlar Uyghur türkliri. Bu resimde ularning namayish qilishini kim tosuwatidu? ularni tosuwatqan saqchi istanbul sariyer rayonluq saqchi idarisining mudiri murat chayqaradur. Bu saqchi bashliqi namayish qiliwatqan Uyghurlargha néme dédi, bilemsiler? u, qol astidiki saqchilargha ‛Uyghurlarni bu yerdin tazilanglar‚ dep buyruq bergen. Bashqa jaylarda ‛Uyghur türkliri bizning qérindishimiz‚ dep po atisiler. Emma xitay elchixanisi aldida Uyghur türklirige ‛közümdin yoqal, bu yerdin ket‚ deysiler.”

Parlamént ezasi faruq gergerli’oghlu ependi sözini mundaq dawamlashturdi: “Uyghurlargha qattiq qolluq qilghan sariyer saqchi idarisining mudiri murat chayqaragha néme boldi? bilemsiler? uni hökümet östürüp hazir istanbul saqchi idarisining mu’awin mudiri qilip teyinlidi. Silerning halinglar bu. Siler quruq gep qilisiler, men bularni eyibleymen. Türkiye hökümiti töt yérim yil burun xitaygha bérip, jaza lagérlirida tekshürüsh élip bérish toghrisida xitay bilen kélishken idi. Bu ish töt yérim yildin buyan emelge ashmidi. Buning sewebi ‛xitay bilen bolghan soda munasiwitim buzulmisun, xitayni renjitmey‚ dep mushundaq siyaset élip bériwatisiler. Ey hökümet we milletchi heriket partiyesi! siler dawamliq po atmay heqiqetni sözlenglar! ikki qolunglarni yürikinglargha qoyup turup gep qilinglar, adil bolunglar!”

Melum bolushiche, shu waqitta saqchilar xitay konsulxanisining aldidiki namayishta esebiylerche warqirap, birdemdin kéyin “Hemminglarni süpürüp tazilaymiz, tutqun qilip chégradin chiqiriwétimiz” dégendek sözlerni qilghan. Namayishta saqchilargha ghezeplinip tirkeshken jaza lagéri qurbanlirining a’ile tawabi’atliridin mirza’exmet ilyasoghlu ependi ziyaritimizni qobul qilip, saqchining Uyghurlargha qilghan qattiq sözlirini öz ichige alghan sin körünüshi ijtima’iy taratqularda keng tarqalghandin kéyin qattiq naraziliq we ghulghula peyda bolghanliqini, bu weqe yüz bergendin kéyin köpligen türk xelqi namayish meydanigha yétip bérip, Uyghurlarning yénida ikenlikini we qollaydighanliqini ipadiligenlikini, buningdin Uyghurlarning xushal bolghanliqini bayan qildi. U, parlamént ezasining parlaméntta bu weqeni otturigha qoyushining bundin kéyin bundaq weqelerning qayta yüz bermesliki üchün paydiliq bolidighanliqini bayan qildi.

Saqchilarning qilmishi türkiyede qattiq ghulghula qozghighandin kéyin, türkiye ichki ishlar ministiri solayman soylu, istanbulda ötküzülgen namayishta türk saqchilarning Uyghurlargha qollan’ghan qattiq qol mu’amilisige qarita özining X (yeni burunqi tiwittér) bétide bayanat élan qilip, Uyghurlardin kechürüm sorighan idi. Türkiye ichki ishlar ministiri solayman soylu bayanatida yene “Bu köngülsiz weqe üstidin tekshürüsh élip bérish bashlan’ghanliqi” ni bildürgen. Bundaq ehwalda ichki ishlar ministirliqining bu saqchini östürüshidiki seweb néme? bu toghrisida melumat igilesh üchün ichki ishlar ministirliqigha téléfon qilghan bolsaqmu bu heqte jawab alalmiduq.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur pa’aliyetchi iparxan Uyghur saqchilarning bu xil tehditliridin özlirining qattiq ümidsizlen’genlikini, chünki türklerning Uyghurlar bilen qérindash millet ikenlikini, Uyghurlarni qollap epu sorighan ichki ishlar ministiri sulayman soylu ependi ichki ishlar ministirliq wezipisidin élip tashlan’ghandin kéyin Uyghurlargha qattiq qolluq qilghan saqchining östürülgenlikini, türkiyede bundaq ishlarning bundin kéyin qayta bolmasliqini ümid qilidighanliqini tekitlidi.